Więcej o typach konstrukcyjnych

Jednym z największych problemów badawczych i klasyfikacyjnych memów jest ich intertekstualny charakter i obecność w ich strukturze zazwyczaj więcej niż jednego motywu związanego z kulturą internetu.

Powstaje przez to dylemat, gdzie w strukturze taksonomicznej memów umiejscowić poszczególne realizacje, co decyduje o ich przynależności typologicznej? Element ikoniczny, tekstowy, kompozycja czy abstrakcyjna idea? Analiza memów w oparciu o koncepcję amalgamatu (Fauconnier, Turner 1996, Taylor 2002, Libura 2007) pozwoliła wykazać, że każdy z wymienionych elementów może stanowić trzon memu. Wszystkie elementy mogą także wystąpić w nim jednocześnie, jednak układają się w hierarchiczną, wielopoziomową strukturę, w której można wyróżnić człon główny konstrukcji i wskazać jego uzupełnienia. Schematycznie przedstawić można to w następujący sposób:

Poszczególne okręgi oznaczają zmaterializowane reprezentacje obecne w strukturze memu: TEKST i OBRAZ oraz abstrakcyjne przestrzenie mentalne: PRZESTRZEŃ GENERYCZNĄ I AMALGAMAT. Schemat jest opisem hipotetycznego procesu myślowego, jaki przebiega w umyśle człowieka, kiedy analizuje on strukturę memu. Jej fundamentami, a zarazem filarami są elementy ikoniczne i tekstowe. Połączenie tych dwóch przestrzeni jest istotą memu – tekst wydobywa ukryte znaczenie w obrazie lub odwrotnie, obraz w tekście. Jeden z elementów musi być skonwencjonalizowany, posiadać zestaw inherentych instrukcji
ograniczających zakres walencyjności znaczeń, z jakimi może wchodzić w relacje z drugim elementem. Na wykresie fizyczne reprezentacje memu wskazują prostokąty, łączy je linia ciągła, oznaczająca kierunek uszczegółowienia.

Przebiegać może ono w trzech wariantach:
tekst uszczegóławia obraz, obraz tekst lub obraz i tekst uszczegóławiają się wzajemnie. Pozostałe elementy mają charakter abstrakcyjny, są to hipotetyczne, postulowane przez Fauconniera i Turnera przestrzenie mentalne, biorące udział w procesie kształtowania złożonych efemerycznych struktur semantycznych – znaczeń (Fauconnier, Turner, 2002).

Proces odbywa się w PRZESTRZENI GENERYCZNEJ, w której kompilowane są cząstki znaczeniowe – semy lub sememy – pochodzące z fizycznych preprezentacji OBRAZU i TEKSTU. Za całość odpowiedzialny jest PARSER, biologiczny procesor sterujący operacjami logicznymi mózgu. Pojęcie zaczerpnięte zostało z gramatyki generatywno -transformatywnej, tutaj rozumiane jest w szerszym znaczeniu – jako właściwe ludziom narzędzie analizy, wnioskowania i operacji logicznych opartych na znakach. Liczba
pojedynczych semów, jakie potrafi wydobyć odbiorca memu, a w konsekwencji liczba uzyskanych amalgamatów – ulotnych znaczeń – uzależniona jest od kompetencji intertekstualnych użytkownika języka. Niewielka ilość otrzymanych struktur amalgamatów oznacza odszyfrowanie jedynie podstawowego znaczenia memu, większa – dostrzeżenie w nim tzw. drugie dna.

Powyżej zaprezentowano schemat odnoszący się do prototypowego memu. Na podstawie wieloletniej analizy wyróżniono cztery jego główne podtypy:

A. memiczna reakcja;
B. mem szablonowy (image macro);
C. mem zbudowany wokół zidiomatyzowanego wyrażenia językowego;
D. mem złożony.

Pierwsze trzy sposoby konstruowania memu mają swoje wykładniki formalne, dzięki czemu łatwo je wyróżnić i sklasyfikować. Należą przeważnie do prostych komunikatów, zbudowanych w schematyczny sposób. Okres ich największej popularności przypada na początek rozwoju memów w polskiej przestrzeni cyberkultury, lecz mimo spadku zainteresowania nimi ich obecność jest ciągle zauważalna. Konstrukcje A, B i C wykorzystywane są także do budowania memów złożonych. Ich natura nie jest już tak homogeniczna jak pozostałych, jednak istniała bezwarunkowa potrzeba wyróżnienia tej grupy, do której zaliczono podstawowe strategie narracyjne obecne w dyskursie.

Charakterystyka i analiza w oparciu o teorię amalgamatu jest próbą spójnego lingwistycznego opisu takich konstrukcji językowych, w których występuje element ikoniczny, mogący pełnić równorzędną funkcję jak tekst. Memy, z uwagi na swoją naturę i mnogość tematów, do których się odnoszą, nie pozwalają na prostą taksonomizację. Nawiązują do niemal każdego aspektu funkcjonowania człowieka w społeczeństwie i w świecie, dlatego podział w oparciu o treść odzwierciedlałby ogólną naturę ludzi, nie memów. Wyróżnienie typów konstrukcyjnych pozwala na uspójnienie wiedzy o nowym gatunku komunikacji. Dzięki niemu można badać tendencje wewnątrz poszczególnych rodzajów memu, ale możliwe jest również odwrócenie perspektywy i analiza tego, jak poszczególne typy wykorzystywane są do realizacji tych samych celów komunikacyjnych. Jest to próba znalezienia rozwiązania, które pozwoli na uporządkowany opis złożonego zagadnienia memizmu.