Wiele można by mówić o kłopotach z rozumieniem pojęcia memu, ale nic nie odda tego lepiej, niż powyższy obrazek*. Owszem, dosadny, ale dobitnie mówi to, czego wielu sobie nie uświadamia: memetyka, choć użyczyła nazwy nowej formie internetowego humoru, niewiele może pomóc w zrozumieniu jego istoty, ponieważ mem stał się zbyt złożonym wytworem kultury internetu. Pytanie zatem, co może? Językoznawstwo, Mądralo!
*na zdjęciu Richard Dawkins, twórca teorii memetyki.
Tak, tak, językoznawstwo, bo mem jest przede wszystkim jednym z elementów naszej komunikacji. Zupełnie innym od mowy, różnym także od pisma, ale potrafi w swojej zwięzłej formie mieścić tyle znaczeń, że długo trzeba by się naopowiadać i rozpisać, żeby omówić je wszystkie.
Mem ciągle jest zjawiskiem nowym w naszej kulturze, ale pewne ustalenia względem niego możemy już przyjąć za pewne. Pewne jest to, że mem traktować możemy trojako:
1. mem jako przedmiot badań memetyki – nauki o ewolucji kulturowej, która śledzi proces rozprzestrzeniania się różnych idei wśród członków danej społeczności;
2. mem jako obrazek o charakterze humorystycznym, w którym elementy obrazowe współwystępują z elementami tekstowymi;
3. mem jako gatunek wypowiedzi internetowej, komunikat obrazkowy zbudowany w oparciu o schemat konstrukcyjny, wykorzystujący skonwencjonalizowane elementy związane ściśle z kulturą i historią internetu.
W opracowaniu zaprezentowany na niniejszej stronie zajmujemy się przede wszystkim ujęciem trzecim, traktującym mem internetowy wąsko jako gatunek wypowiedzi internetowej o określonych cechach konstrukcyjnych i kompozycyjnych.
Za prototypowy mem (prototypowy w znaczeniu wzorcowy, idealny reprezentant swojej kategorii) można uznać kompozycję tekstowo-ikoniczną, w której warstwa językowa, obraz i/lub kompozycja są skonwencjonalizowane i wyróżnić w niej można schematy, w oparciu o które budowane są poszczególne obrazki.
Nowy gatunek wypowiedzi wywodzi się przede wszystkim z trzech typów komunikatów obrazkowych, jakie rozwinęły się w cyberkulturze:
advice animals, komiksów (z rage faces) i demotywatorów. Od obrazków w stylu advice animals wzięła się prototypowa forma memu – pojedynczego obrazka, zdjęcia, na którym umieszczony jest napis składający się z dwóch członów, u góry i na dole kompozycji. Kanoniczna czcionka to Impact w wersji bold, napis koloru białego, litery otoczone czarną cienką obwódką. Z tradycji advice animals i komiksów z rage faces wywodzi się także zwyczaj przypisywania pewnych cech, zachowań ludziom, zwierzętom i przedmiotom ze względu na ich specyficzny wygląd uchwycony na zdjęciu.
Na podstawie analizy memów i rozwoju internetowego humoru obrazkowego wyróżniono następujące typy memów:
MEMY PROSTE (memiczna reakcja, memy szblonowego, memy z wyrażeniem idiomatycznym)
MEMY ZŁOŻONE (schemat anatomiczny, bezpośredni zwrot do odbiorcy, porównania/zestawienia, kompozycje komiksowe, memy Kiedy…)
Powyższe typy omówione zostały w dalszej części serwisu.